Bu çalışmada da Türklerin oynadığı ve Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar izlerine rastladığımız Dokuz Kumalak ve Mangala oyunu incelenmektedir. Çalışmanın amacı; Türklerin zekâ ve strateji oyunlarına örnek olabilecek bu iki oyununu en azından gelecek kuşaklara yazılı belge olarak aktarabilmek ve bu iki oyun arasındaki ilişkiyi irdelemektir. Araştırmada belge tarama yöntemi kullanılmıştır. Konu kapsamında alan yazın taraması yapılmış, Veri toplamak taraması yapılarak gerekli veriler elde edilmiştir.
Geleneksel Türk oyunları içerisinde zekâ ve strateji oyunu olarak değerlendirilebilecek ve önemli bir yere sahip olan, Saka, Hun, Göktürk ve Osmanlı dönemlerinde oynanmış Dokuz Kumalak ve Mangala, günümüze de farklı isimler ve farklı oyun kuralları ile ulaşmıştır. Bu çalışmada oyun alanları, kullanılan malzemeler, oyuncuların özellikleri, oyunların eski ve yeni kuralları, oyunlar sonrası; ödül ve ceza gibi ritüellerine ilaveten bu iki oyun arasındaki ilişki ele alınmıştır. Dokuz kumalak oyunu konargöçer bozkır hayatını son yüzyıllara kadar devam ettiren Kazak, Kırgız, Türkmen ve Altay gibi bazı Türk halkları arasında farklı isimlerle muhafaza edilmektedir. Mangala oyunu ise Türkiye ve Türkistan'da çok değişik adlarla bilindiği gibi, günümüzde dünyanın da yakından bildiği bir oyundur. Mangala ’ya benzer oyunlar Türk dünyasında Tokuz Korgool, Eson Korgol, Kale, Altıev, Meneli Taş, Evcik, Mereköçtü isimleriyle yüzlerce yıl oynanmıştır. Tüm bu oyunlar genel olarak “hareket ettirmek” kökünden türemiş olan “mankala” adıyla anılmaktadır.
Dokuz Kumalak ve Mangala oyunlarının savaş ön hazırlıkları, strateji üretme, zekânın işe koyulması gibi özellikleri barındırdıkları anlaşılmış, her iki oyunun da kuralları açısından ve oynanış şekilleri bakımından benzerlik taşıdıkları ortaya çıkartılmıştır. Günümüze dek ulaşan oyunların Orta Asya Türk halklarında da aynı tarzda versiyonlarına rastlanılmıştır.
Şahin, B.i Küçükibiş, H.,F., Özkurt, B. (2013). “Ana Hatlarıyla Geleneksel Türk Oyunları İçerisinde Dokuz Kumalak Ve Mangala”. International Turkish Folks Traditional Sports - Games Symposium, 2017, syf:241.
Tam metin için tıklayınız.